Tüketicinin korunması anlayışı Roma Hukukundan önceki dönemlere kadar dayanmaktadır. Hammurabi Kanunları’nda Babil şehir merkezinde mal satışlarının düzenlenmesi, tavan fiyat uygulaması, kalite ve ölçü standartlarının getirilmesi gibi hükümler bulunmaktadır. Bunun yanında Yunan ve Roma Hukukunda da tüketicilerin korunmasına ayrı bir önem verildiği görülmektedir.
Tarihi süreçte yerleşik hayata geçen insanoğlu tarıma ve üretime başladıktan sonra hem üretici hem de tüketici vasfını kazanmıştır. Ancak bu dönemde ürettiği malı başka birinin ürettiği mal ile trampa yapması onun aynı zamanda tüketici olduğu bilincinin öne çıkmasına engel olmuştur. Zaman içinde paranın bir değişim aracı olarak kullanılmaya başlanılması ile trampa dönemi yerini belirli bir mal veya hizmete ilişkin bedel ödenmesi anlayışına bırakmıştır. Bedel ödeyen tarafın haklarını savunması, ödediği paranın karşılığını alabilmesi ve aldığı mal veya hizmetin miktar ve kalitesine yönelik taleplerinin artması tüketici olma bilincini tetikleyen faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüz koşulları altında tüketicilerin ihtiyaç ve tercihleri ile üreticilerin piyasaya sunduğu mal ve hizmetlerin fiyat ve kalitesine dayalı bir pazar ekonomisi hayata geçmiştir.
Tüketicinin korunması alanında önemli bir gelişme olarak kabul edilen 1215 yılında imzalanan Magna Carta ile İngiltere’de bazı mal ve ürünlerde ölçü birimlerine standart getirilmiştir. Yasal zeminde bir düzenleme yapılması ihtiyacı doğrultusunda 1266 yılında ekmek ve biranın belirli ölçülerde olmasını öngören “Assize of Bread and Ale” yasası kabul edilmiştir. 1321 yılında ise Londra Bölge Başkanı tarafından hatalı ölçü ve tartı aletleri kullananların cezalandırılması maksadıyla bir düzenleme yayımlanmıştır.
Württenberg Dükü Eberhard Ludwing tarafından 1693 yılında çıkarılan fermanla, şarap yapımında kullanılan katkı maddeleri, insan sağlığına zararlı olmasından dolayı yasaklanmıştır. Ferman, kurşun içeren katkı maddesinin kullanılmasını yasaklamakla birlikte hem üretici hem de satıcıların “müteselsilen sorumlu” olduklarını düzenleyen ilk mevzuat olma özelliğini taşımaktadır. Tüketicinin korunmasının ciddiyetini vurgulamak maksadıyla suçu tekerrür eden üreticilere ölüm cezasına varan ağır cezalar verilmesi öngörülmüştür.
19. yüzyıla kadar geçen süreç içinde İngiltere, Almaya ve Fransa’da meydana gelen bu ve benzeri gelişmeler haricinde tüketicinin korunması bağlamında önemli bir ilerleme gözlenmemiştir. Sanayi Devrimi ile birlikte, üretim metotlarında yaşanan gelişmeler, teknik ve teknolojik yenilikler, üretici ile tüketici arasındaki ilişkilerin yeniden düzenlenmesi gereğini doğurmuştur.
Sanayi Devriminin yaratmış olduğu seri üretim ve ulaştırma imkânlarının artması ile üreticiler arasında örgütlenmeler başlamıştır. Taraflar arasındaki ilişkide üreticiler lehine yaşanan gelişmeler giderek artarken, tüketicilerin bir anlamda geride kalması ve zayıf konuma düşmesi durumu ortaya çıkmıştır. Üretimin artması temelde seri üretim yapan fabrikaların hayata geçmesiyle olmuştur. Geniş bir piyasaya ürün tedariki görevini üstlenen fabrikalarla tüketiciler kendilerine ulaşan mal ve hizmetlere ilişkin, fiyat, kalite, sağlık ve güvenlik yönünden giderek daha büyük haksızlıklara uğramaya başlamıştır. Bu durumda tüketiciler gelişmeleri takip edemez, mal ve hizmetler hakkında yeterli ve doğru bilgiye sahip olamaz hale gelmişlerdir.
Piyasa ekonomisinde ürününün geliştirilmesi, üretilmesi, pazarlanması ve kâr odaklı planlama ile tüketiciye ulaştırılması hedeflenmektedir. Ekonomik dengelerin sağlanabilmesi, ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin arttırılması daha çok üretim tarafına ağırlık vermekteyken, bir anlamda tüketiciler hep ikinci plana atılmıştır. Ekonomik verilerin iyileştirilmesi, istihdam olanaklarının artırılması devlet politikalarının öncelikli hedefleri arasında yer alırken özel sektör bakımından üretimin arttırılarak, geniş pazarlara ulaşılması ve kâr maksimizasyonu sağlanması öne çıkmaktadır. Bu ortamda üreticiler giderek güçlenirken, tüketicilerin alım gücü azalmış ve kontrol edemedikleri ekonomik güçlerin tutsağı haline gelmişlerdir.
https://adb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1832021210432T%C3%BCketici.pdf
Loading...
Reload document 
Open in new tab 