Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucu Seçimi

7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’nun 3. maddesi ile kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak düzenlenmiştir.

Dava şartı olarak arabulucuya başvurulup, anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorunlu hale gelmiştir. Bu zorunluluğa uyulmadan açılan davalar dava şartı yokluğundan usulden reddedilecektir.

İş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili davalar eskiden olduğu gibi doğrudan açılabilir. Ancak Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunda düzenlenen gazeteci ile 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununda düzenlenen gemiadamı, bu dava şartı arabuluculuğuna başvuracak işçiler kapsamındadır.

Dava şartı arabuluculuğu yapmak isteyenler çalışmak istedikleri adalet komisyonu bölgelerini Uyap Arabulucu Portalı’ndan seçerek aktif ve pasif hale getirebiliyor. Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin ikametgahındaki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılmaktadır. Başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması halinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verir. Büro, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya da yetkilidir. İlgili kurum ve kuruluşlar, büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.

Arabulucular, UYAP arabulucu portalında kendisini aktif hale getiren arabulucular arasından arabuluculuk bürosu ya da sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürü tarafından sistem ataması ile belirlenmektedir. Ancak tarafların listede yer alan bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucu da görevlendirilir. Bu anlaşma tarafların dava şartı arabuluculuğunu yürütmek istedikleri arabulucu huzurunda birlikte ya da ayrı ayrı bir “arabulucu belirleme tutanağı” imzalamaları ile yapılır. Arabulucu taraflar ve kendisi tarafından imzalanan belirleme tutanağını ilgili arabuluculuk bürosuna teslim ederek bu uyuşmazlığı resmi olarak kendi takibine alabilmektedir.

Seçilen yahut atanan arabulucu, başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre arabulucu tarafından en fazla bir hafta daha uzatılabilir. Arabulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması yahut yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hallerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanak düzenler. Düzenlediği tutanağı Uyap Arabulucu Portalı’na yükleyerek Adalet Bakanlığı ve görevi veren Adliye Arabuluculuk Bürosu’na bildirmiş olur.

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin arabulucu huzurunda yapılacak ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, arabulucu tarafından hazırlanacak son tutanakta belirtilir. İlk toplantıya katılmayan taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerine bırakılır. Bu bakımdan ilk toplantıya katılmak her iki taraf için de çok önemlidir.

Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları halinde, arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesine göre aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda ücret, tarifede düzenlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir. Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hallerinde, iki saatlik ücret tutarı Tarifeye göre Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları halinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır.

Asıl işveren -alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır. Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez. Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir. Arabuluculuk görüşmeleri, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabulucuyu görevlendiren büronun bağlı bulunduğu adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunun yetki alanı içinde yürütülür.